Sla je je vrouw nog steeds? Het is een suggestieve vraag, het schoolvoorbeeld. Voor betrouwbare antwoorden moeten vragen neutraal zijn. Dat maakt vragenlijsten maken moeilijk. Behalve vooringenomenheid, zijn vraagzinnen met een ontkenning, en al te simpele standpunten bekende valkuilen. Hoe brengt de Stemwijzer van Podemus het er vanaf? Een steekproef.
Over de hypotheekrenteaftrek vraagt de Stemwijzer: De regeling voor de aftrek van de hypotheekrente moet niet verder worden aangetast. Eens, geen van beide, oneens? Maar is deze vraag neutraal? Het woord aantasten is negatief geladen. Alleen wie een huis met hypotheek heeft, kan erop tegen zijn dat hij minder hypotheekrente van zijn belasting zou mogen aftrekken. De stelling is dus vooringenomen. De aftrek van hypotheekrente moet ongemoeid blijven, is neutraler.
Of neem de stelling Belediging van groepen op grond van ras, godsdienst of geaardheid moet niet langer strafbaar zijn. De ontkenning met niet is een onnodige extra denkstap. Belediging moet strafbaar blijven is begrijpelijker.
Al te simpele standpunten zijn overduidelijk maar ook ongenuanceerd. Er moet meer geld naar kunst en cultuur. De SP is voor, want “Kunst en cultuur moeten geen voorrecht zijn van een kleine elite maar beschikbaar zijn voor ons allemaal.” De SP wil dus emanciperen. De Partij voor de Dieren is ook voor, want: “Kunst en cultuur zetten aan tot reflectie, maken emoties los, ontroeren of ontregelen.” De PvdD gaat het om wat kunst teweeg brengt. Je ontdekt het verschil als je klikt op Wat vinden de partijen? Dat moet je dus vooral doen.
Maar dit zijn kleine dingen. In het algemeen zet de Stemwijzer de standpunten van de politieke partijen juist heel helder naast elkaar. Andere kieshulpen zijn minder begrijpelijk. De Wijze Stemmer bijvoorbeeld, laat kiezen uit appelen en peren. En wat te antwoorden op deze vraag van KiesKompas: “In hoeverre denkt u dat onderstaande partijleiders mensen zoals u begrijpen?”
Goede vragen formuleren blijft lastig. Voor wie zelf vragenlijsten moet maken is de Formulierenwijzer nog steeds het onvolprezen standaardwerk.